~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ Noto de la retejestro: En c`i tiu dosiero, Ed. Robertson uzis nenorman skribsistemon, kiu percepteble malhelpis la legadon de lia Esperanta traduko de originala angla teksto lia. (Ekzemple, li uzis "zh" anstataù "j^", "xz" anstataù "kz", "qu" anstataù "kv", "matro" anstataù "patrino", ktp.) Por plifaciligi la komprenon de la teksto, mi res`ang`is c`ion al pli kutima Esperanto, sed ne provis korekti erarojn, anstataùi neologismojn, nek ali- maniere plibonigi la tekston, kiu ja estas pli malpli laùvorte tradukita el la angla. Tiuj, kiuj preferas legi la nes`ang`itan version de Ed. Robertson, trovos g`in tuj sub c`i tiu versio. (S`erc`u alian linion de "~"-signoj.) --kc ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ ENKONDUKO AL VOLAPUKO (c) Ed. Robertson, Marto 1994. C`i tio estas enkonduko al la planlingvo Volapuko, kiu estis sufic`e populara dum kelke da jaroj c`e la fino de la 19a jarcento, g`is g`i enombrig`is far Esperanto. I. FONA INFORMO El la pli ol 1000 planlingvoj, kiuj iam estis, nur 3 sukcesis ekestigi veran amasan adeptaron: Volapuko, Esperanto, kaj Ido. Kvankam iuj personoj erare opinias ke Volapuko elmortis post la kresko de Esperanto, estas ankoraù hodiaù malgranda nombro de homoj kiuj aktive uzas la lingvon. Volapuko estis originale la kreitajo de germana pastro, Johann Martin Schleyer (1831-1912), kaj publikig`is en 1879. G`in trafis tuja sukceso, kaj kluboj de subtenantoj de Volapuko formig`is tra Eùropo kaj Usono, kaj ec` en foraj Brasilo kaj C`inio. C`e la pinto de g`ia sukceso, c`irkaù 1889, estis dekoj da volapukaj j`urnaloj, kaj centoj da diversaj libroj jam publikig`is en kaj pri la lingvo. Estas multe da debato pri la kialo de la rapida malgrandig`o de la Volapuk-movado. Iuj diras ke la bruo pro reformoj al la lingvo respondecis, aliaj indikas la posedecan sintenon de Schleyer por sia kreitajo, kaj ec` aliaj mencias la fakton, ke Esperanto estas pli facila lerni. Estis revivig`o de Volapuko en la 1930aj jaroj, precipe en Nederlando, gvidata de Arie de Jong (1865-1957), kiu ankaù reviziis la lingvon iomete en la formon normale uzatan hodiau. Lia reviziita formo de Volapuko estas tiu, kiu estas priskribita c`i tie, sed sekcio IIIa sube priskribas kie la klasika formo de la lingvo diferencas de la moderna. II. GRAMATIKO a) Prononco kaj Ortografio Volapuko uzas la latinan alfabeton, krom la literoj Q kaj W, kiuj ne uzig`as, kaj kun la aldono de Ä, Ö kaj Ü (kiel la germana). Reguloj pri majusklado estas pli-malpli same kiel en Esperanto. a - kiel _a_ en la esperanta 'patro'. ä - kiel _ä_ en la germana 'Bär'. c - kiel _c`_ en la esperanta 'c`irkau'. e - kiel _e_ en la esperanta 'en'. g - kiel _g_ en la esperanta 'gesto'. h - kiel _h_ en la esperanta 'hundo'. i - kiel _i_ en la esperanta 'alig`ilo'. j - kiel _s`_ en la esperanta 's`uo'. ö - kiel _eu_ en la franca 'fleur' aù _ö_ en la germana 'ökonomisch'. u - kiel _u_ en la esperanta 'utila'. ü - kiel _ue_ en la franca 'rue' aù _ü_ en la germana 'Büro'. z - kiel _c_ en la esperanta 'celo'. La aliaj literoj havas siajn normalajn valorojn kiel en la Universala Skribo. Kiam litero ne havas voc`atan ekvivalenton, k.e. c, j, s, x, z, iomete da voc`ado estas permesita. La akcento falas c`iam sur la lastan silabon. b) Artikoloj La artikolo normale ne estas uzata. Tiel _pod_ povas signifi 'pomo' aù 'la pomo' depende de la kunteksto. Estas artikolo _el_ kiu estas uzata kun propraj nomoj kiuj ne estas akceptitaj en la lingvon, kaj por aliaj vortoj, kiuj pro unu aù alia kialo, ne estas deklinacieblaj. La artikolo estas deklinaciebla same kiel c`e substantivoj (vidu sube). Ekzemple: Kanobs logön eli Sputnik me teleskop. Ni povas vidi la sputnikon per teleskopo. El Paris binon cifazif Fransäna. Parizo estas la c`efurbo de Francio. C`i tie la _-i_ c`e la fino de _el_ indikas la akuzativon (rektan objekton). Afiksoj povas ankaù esti aldonataj al _el_, k.e. oni povas uzi _jiel_ por indiki ke la propra nomo scivolas inon (viron: _hiel_), _elep_ por planto ktp.: Elaf Felis Catus lödon valöpo. La (besto) Felis Catus vivas c`ie. c) Substantivoj Substantivoj en Volapuko havas kvar c`efajn kazojn. Ili estas la nominativa, la akuzativa, la genitiva, kaj la la dativa kazoj. La nominativa kazo ne havas finaj`on kaj uzig`as por la subjekto de frazo, aù kun prepozicio, k.e. Vom binof in dom. La virino estas en la domo. C`i tie, ambaù _vom_ kaj _dom_ ne havas finaj`on, c`ar ili estas en la nominativa kazo. La akuzativa finaj`o estas _-i_ aldonita c`e la fino de la substantivo. Same kiel estas kutima en Esperanto (krom c`e propraj nomoj), la vortordo ne indikas la akuzativon. Tiel: Man beitom dogi KAJ Dogi beitom man ambaù signifas 'la viro mordas la hundon'. En kelkaj lingvoj, inkluzive Esperanton, la akuzativa formo de la substantivo estas kelkfoje uzata por signifi direkton post kelkaj prepozicioj. Tio ne okazas en Volapuko. Vom golof ini dom. La virino iras en la domon. C`i tie, ni vidas ke Volapuko havas apartan prepozicion (kun akuzativa finaj`o!) por signifi 'en', kie direkto ankaù implikig`as. La akuzativo de direkto ankaù povas esti uzata kun adverboj, kiel en Esperanto, sed la akuzativa finaj`o estas aldonata antaù ol la adverba finaj`o en Volapuko: Vom golof domio. La virino iras hejmen. (De hejmo estus _domao_, kaj hejme estus _domo_). La genitiva (poseda) kazo estas _-a_: Gramat Volapüka. La gramatiko de Volapuko. Jul hipula. La lernejo de la knabo. La dativa kazo estas _-e_: Givob buki tidane. Mi donas la libron al la instruisto. La plurala finaj`o estas _-s_, kiu aldonig`as post ia kazfinaj`o. Flens binons geboviks. Amikoj estas utilaj. No labom flenis mödik. Li ne havas multajn amikojn. Selidöp flenas. La butiko de la amikoj. Egivom oni flenes okik. Li donis g`in al siaj amikoj. La kvina kazo estas la vokativo, kiu signifas nur ke oni devas uzi la vorton _o_ kiam uzante substantivon kiel alparola formo: O flens, o Romänans, o kelänans! Amikoj, Romianoj, samlandanoj! Ekzistas ankaù predikativa kazo, kiu estas apenaù uzata, finig`anta per _u_. Ekölom yani rediku. Li farbis la pordon rug`a. - Komparu: Ekölom yani redik. Li farbis la rug`an pordon. d) Pronomoj Pronomoj estas unu el la malmultaj grupoj de vortoj en Volapuko, kiuj estas tute _aprioraj_, t.e. ne prunteprenitaj el ekzistantaj lingvoj ec` en kripligita formo. La c`efaj pronomoj estas: ob - mi ol - vi (singulara) om - li of - s`i on - g`i aù li/s`i oy - oni os - nepersona/nula subjekto, k.e. reinos - pluvas. obs - ni ols - vi (plurala) oms, ofs, ons - ili (mask., fem., komuna/neùtra) Tiuj pronomoj estas ankaù aldonitaj c`e la fino de verboj: Golob. Mi iras. Golom. Li iras. Man golom. La viro iras. Pronomoj deklinacias samkiel substantivoj. Aliaj pronomoj estas _ok_, la refleksiva pronomo: Flapom omi. Li frapas lin. Flapom oki. Li frapas sin. kaj _od_ la reciproka pronomo: Löfons odis. Ili amas unu la alian. - Komparu: Löfons okis. Ili (c`iu aparte) amas sin (mem). La formalaj formoj de _ol_ kaj _ols_ estas _or_ kaj _ors_, sed ili estas apenaù uzataj krom poezie. Parto de la oficiala moderna gramatiko de Arie de Jong, sed neniam uzataj estas _og_ (vi aù mi) kaj _ogs_ (vi kaj mi/vi kaj ni). Kelkaj aliaj pronomoj estas: _at_ (c`i tio), _et_ (tio), _it_ (tio mem), _ot_ (tio sama), _ut_ (kiu ajn), _kel_ (kiu: relativa, ne demanda), _kin_ (kiu?: persono), _kis_ (kio?), _ek_ (iu: persono), _nek_ (neniu), _bos_ (io), _nos_ (nenio). e) Verboj Estas dirite ke la volapuka verbo havas pli ol 500000 formojn, sed kvankam tio estas teorie ebla, la plejmulto el ili neniam estus praktike uzataj. Estas kvar tempoj kiuj estas kutime uzataj: la prezenca, kiu estas la formo uzata en la plejmulto de la ekzemploj g`is nun, la futura, kiu estas formata pere de la prefikso _o-_, la neperfekta kun prefikso _ä-_, kaj la perfekta, kiu havas _e-_. La sufikso uzata estas la koncerna pronomo, aù se substantivo estas la subjekto, kiu ajn pronomo estus tauga por tiu substantivo. Fidol. Vi mang`as. Man fidom. La viro mang`as. Vom fidof. La virino mang`as. Cil fidon. La infano mang`as. Studans fidons. La studentoj mang`as. Ofidol. Vi mang`os. Äfidol. Vi estis mang`anta. Efidol. Vi jam mang`is (estas mang`inta). La prefikso por la prezenca tempo estas _a-_, sed tio estas uzata nur en iuj cirkonstancoj. Unu el ili estas kiam g`i estas uzata kun vorto kiu ne estas verbo, c`ar en Volapuko, ne nur verboj havas tempojn.: Delo. Tage. Adelo. Hodiau. Odelo. Morgau. Ädelo. Hierau. La alia cirkonstanco estas en la pasiva voc`o: Pafidol. Vi estas mang`ata. Pofidol. Vi estos mang`ata, ktp. kiu uzas la prefikson _p-_ antaù la tempan prefikson. Estas kvar aliaj tempoj kiuj estas multe malpli ofte uzatajn: la futura perfekta (prefikso _u-_), la pluskvamperfekta (prefiks _i-_), la futura en la pasinteco (_ö-_), kaj la futura perfekta en la pasinteco (_ü-_): Ufidobs. Ni estos mang`intaj. Ifidobs. Ni estis mang`intaj. Öfidobs. Ni estis mang`ontaj. Üfidobs. Ni estintis mang`ontaj. Demandoj konstruig`as per la aldono de la partiklo _-li_ post la verbo: Nolol vegi. Vi konas la vojon. Nolol-li vegi? C`u vi konas la vojon? Estas kvar aliaj modoj en Volapük: la kondicionalo, kiu uzas la finaj`on _öv_, la optativo (afabla imperativo) finig`anta per _ös_, la imperativo finig`anta per _öd_, kaj la subjunktiva, kiu uzas la partiklon -la. La subjunktivo estas uzata nur kie io ridinda aù neimageble nevers`ajna estas aludata. Ekömoböv, if ilaboböv moni. Mi estus veninta, se me havis la monon. Seilolös! Bonvolu silenti. Seilolöd! Silentu! Golobsös! Ni iru! Ogivob-la ole dolaris lul? Cogol, no-li? Mi donu al vi kvin dolarojn, c`u? Vi s`ercas, c`u ne? Rimarku kiel la pronomo ankoraù estas enmetita en la optativo kaj imperativo. La infinitiva formo de la verbo finig`as per _ön_. Kie oni uzus 'por' kaj infinitivon esperante, oni enmetu la vorton _ad_: Fidobs ad lifön. Ni mang`as por vivi. Participoj finig`as per _öl_. Participoj estas traktataj same kiel adjektivoj (vidu sube). Ovisitob oli ün vig okömöl. Mi vizitos vin dum la venonta semajno. Ägolölo ve süt, älogob fleni bäldik oba. Irante laù la strato, mi vidis malnovan/maljunan amikon mian. C`u verbo estas nature transitiva aù netransitiva malsamas de unu vorto al alia. Transitivaj verboj povas esti netransitivigataj per la enmeto de la afikso _ik_, kaj netransitivaj verboj transitivigataj per la uzado de la afikso _ük_: Seadom su stul. Li sidas sur la seg`o. Seadükom cili sui stul. Li sidigas la infanon sur la seg`on. Eperom moni okik. Li perdis sian monon. Mon omik eperikon. Lia mono perdig`is. (En la supraj ekzemploj, _oka_ kaj _oma_ estas akceptindaj alternativoj por la posedaj adjektivoj _okik_ kaj _omik_ respektive). La afikso _ik_ povas esti uzata kun netransitivaj verboj, kaj _ük_ kun verboj kiuj estas normale transitivaj. En c`i kazoj, ili provizas ia mediala au faktitiva voc`o respektive. Äseadikom sui stul. Li sidig`is sur la seg`on. Man päperükom moni oki fa briet. La viro estis igita perdi sian monon rezulte de ebrieco. f) Adjektivoj kaj Adverboj Adjektivoj en Volapuko finig`as per _-ik_. La normala loko por adjektivoj estas post la substantivo kiun ili priskribas, kaj se lokita tie, kaj ekzistas nenia ambigueco, ili ne devas akordi kun sia substantivo nombre aù kaze. Tamen, se ili lokig`as antaù la substantivo, aù ekzistas ambigueco, ili devas akordi. La komparativa kaj superlativa adjektivoj estas formata per la aldono de _um_ aù _ün_ respektive post la _ik_ kaj antaù ia kaza aù nombra akordo. La prepozicioj uzataj kun la komparativa kaj superlativaj gradoj estas _ka_ kaj _se_ respektive. Flens gudik. Bonaj amikoj. Flens gudikum ka ons. Pli bonaj amikoj ol ili. Flens gudikün se valikans. Plej bonaj amikoj el c`iuj. Adverboj finig`as per _o_, kaj povas esti formataj de adjektivoj aù substantivoj: Delo. Tage. Deliko. C`iutage. Estas ankaù kelkaj ofte uzataj adverboj kiuj estas radikoj en si mem kaj ne finig`as per _o_: _ai_ (c`iam), _ba_ (eble), _i_ (ankaù), _is_ (c`i tie), _nu_ (nun), _plu_ (plu), _te_ (nur), _ti_ (preskaù), _us_ (tie), _ya_ (ja), _ye_ (tamen), _kö_ (kie: relativa), _kü_ (kiam: relativa), _lio_ (kiel?: demanda), _vio_ (kiel: relativa). (La demandoj kie kaj kiam estas _kiöpo?_ and _kiüpo?_ respektive. Ili estas formataj de _ki-_, kaj poste la afikso de loko aù tempo respektive (_öp_ au _üp_), kaj tiam la adverba finaj`o. g) Numeraloj La numeraloj 0 g`is 10 estas: 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 ser, bal, tel, kil, fol, lul, mäl, vel, jöl, zül, deg. Ekde 11 tiel: 11 12 13 20 21 22 30 degbal, degtel, degkil ... teldeg, teldegbal, teldegtel ... kildeg ... 100 101 123 234 1 000 tum, tumbal, ... tumteldegkil ... teltumkildegfol ... mil ... 1 234 2 345 10 000 mil teltumkildegfol ... telmil kiltumfoldeglul ... degmil ... 234 567 1 000 000 teltumkildegfolmil lultumäldegvel ... balion ... 4 876 329 folbalion jöltumveldegmälmil kiltumteldegzül. balion = miliono (10^6). telion = biliono (eùropa; usona 'triliono') (10^12). kilion = triliono (eùropa; usona 'kviniliono') (10^18) ktp. La c`efaj vortoj uzataj por formi dekonajn frakciojn estas: 0,1 = dim 0,01 = zim 0,001 = mim 0,0001 = dimmim 0,00001 = zimmim 0,000001 = balyim La frakcia parto legig`as kvazaù plena nombro, sekvata de la frakcia vorto por doni la grandecon. Tiel 0,345 = kiltumfoldeglul mim 0,123456 = tumteldegkilmil foltumluldegmäl balyim Por pli malgrandaj grandecoj _telyim_ (10^-12), _kilyim_ (10^-18) ktp. estas formataj same kiel siaj altgrandecaj koresponduloj _telion_, _kilion_ ktp. (Vi vers`ajne rimarkis, ke la plimulto de la numeraloj estas _aprioraj_). Numeraloj lokig`as post sia substantivoj: Dolars teltumluldeg. $250. Ordigaj numeraloj formig`as per la sufikso _-id_; Frakciaj numeraloj formig`as per la sufikso _-dil_; Ripetado aù obligado esprimig`as per la sufikso _-na_, k.e.: Binos düp velid soara. Estas la 7a horo vespere. Foldils kil binons veldeglul zim. 3/4 faras 0,75. Ibinos visit folnaik ofa us. Estis s`ia 4a vizito tien. Folna fol binos degmäl. 4 x 4 = 16. h) Aliaj vortspecoj La aliaj vortspecoj estas prepozicioj, konjunkcioj, kaj interjekcioj. Ili povas ekzisti kiel radikoj en si mem, sen ia aparta finaj`o kiel en la sekvaj ekzemploj: Prepozicioj: _bü_ (antau: tempe), _dis_ (sub), _fo_ (antau: loke), _ko_ (kune kun), _ma_(lau), _nen_ (sen), _po_ (malantau), _su_ (sur), _sus_ (super), _ta_ (kontraù), _vü_ (inter). Konjunkcioj: _ab_ (sed), _bi_ (c`ar), _das_ (ke), _dat_ (por ke), _do_ (kvankam), _du_ (dum), _e_ (kaj), _klu_ (do), _u_ (aù). Interjekcioj: _ag!_ (ah`!), _he!_ (he!), _o!_ (ho!), _sö!_ (s`s`t!). Alternative, ili povas esti formataj de aliaj radikoj per la aldono de la finaj`oj _-ü_ por prepozicioj, _-ä_ por konjunkcioj, kaj _-ö_ por interjekcioj: Nil. Proksimeco. Nilü. Proksime al. Kod. Kialo. Kodä. Kial. (relativa; demanda estas _Kikodo?_) Seil. Silento. Seilö! Silento! i) Vortfarado, Prefiksoj kaj Sufiksoj La formado de kunmetitaj vortoj okazas en Volapuko en simila maniero kiel en Esperanto, la angla, germana, hungara, c`ina kaj multaj aliaj lingvoj. La c`efa vorto staras en la fino: Bödakanit. Birdokanto. Kanitaböd. Kantobirdo. Pokamon. Pos`mono. Monapok. Monpos`o. En la supraj ekzemploj, la radikoj estas kunmetitaj per la genitiva finaj`o _-a_. Estas ankaù eble kunmeti vortojn per la uzado de la akuzativa finaj`o _-i_ kaj la adverba finaj`o _-o_. Tio permesas subtilajn diferencigojn de signifo: Motalöf. Patrinamo. (Amo far patrino). Motilöf. " (Amo al patrino). Motolöf. " (Amo kiel patrino). Multnombraj prefiksoj kaj sufiksoj ankaù permesas vastan pliampleksigon de la proksimume 3000 radikoj de Volapuko. Kelkaj el la plej gravaj afiksoj estas: Prefiksoj: _be_ (vidu la ekzemplon sube), _fi_ (fin-), _hi_ (vir-), _ji_ (-in-), _ke_ (kun-), _läx_ (eks-), _le_ (-eg-), _lu_ (-ac`- aù vic-), _lü_ (bo-), _ne_ (mal-), _ru_ (pra-). Givön. Doni. Begivön. Prezenti. (Igas kio estis la nerekta objekto la rekta objekto). Reidön. Legi. Fireidön. Finlegi. Jevod. C`evalo. Hijevod. Virc`evalo. Jip. S`afo. Jijip. S`afino. Men. Homo. Kemen. Samhomarano. Presidan. Presida/ento. Läxpresidan. Eks-presida/ento. Kan. Povo. Lekan. Arto. Dom. Domo. Ludom. Domac`o. Fat. Patro. Lufat. Vicpatro. Blod. Frato. Lüblod. Bofrato. Laodik. Lauta. Nelaodik. Mallauta. Fot. Arbaro. Rufot. Praarbaro. Multaj prepozicioj ankaù uzig`as kiel prefiksoj. Sufiksoj: _am_ (verba substantivo), _ag_ (abundo), _an_ (asociita persono), _at_ (kvanto), _av_ (scienco), _äb_ (viktimo), _äd_ (g`eneraligo de efiko), _än_ (lando), _ät_ (abstraktajo), _ed_ (partikularigo), _ef_ (aro de homoj), _el_ (faristo), _em_ (aro de ajoj), _et_ (konsekvenca aù konkreta ekzemplo), _iäl_ (emo), _il_ (etulo), _im_ (filozofio), _od_ (pli mola aù malpli grava ekzemplo), _ot_ (pli malmola aù pli grava ekzemplo), _ov_ (ebleco), _öf_ (eco), _öm_ (ilo), _öp_ (ejo), _ül_ (ido, -c`jo/-njo). Finükön. Fini. Finükam. Finado. Her. Haro. Heragik. Hareca. Feil. Agrikulturo. Feilan. Kamparano. Mäl. Ses. Mälat. Sesopo. Stel. Stelo. Stelav. Astronomio. Fan. Kapto. Fanäb. Malliberulo. Spik. Parolpovo. Spikäd. Prelego. Deutän. Germanio. Men. Homo. Menät. Homeco. Pen. Skribado. Pened. Letero. Reidan. Leganto. Reidanef. Legantaro. Bod. Pano. Bodel. Panbakisto. Buk. Libro. Bukem. Biblioteko. Jonön. Montri. Jonet. (TV-)ekrano. Ok. Si mem. Okiäl. Egoismo. Dom. Domo. Domil. Dometo. Sogäd. Socio. Sogädim. Socialismo. Mag. Imago. Magod. Ilustrajo. Mag. Imago. Magot. Statuo. Pron. Prononco. Pronovik. Prononcebla. Flen. Amiko. Flenöfik. Amikeca. Nün. Informo. Nünöm. Komputil/er/oro. Vob. Laboro. Voböp. Laborejo. Kat. Kato. Katül. Katido. C`i tio listigas nur onon de la haveblaj afiksoj. III. DIFERENCOJ DE KLASIKA VOLAPUKO En 1887 ankaù okazis nombro da reformoj al la originala Volapuko. Ili estas ankaù skizitaj c`i tie, sed la plejmulto de la s`ang`oj resendas al tiuj prikonsentitaj en 1930, kaj proponataj de Arie de Jong. a) Prononco kaj Ortografio. G`uste sama kiel moderna Volapuko krom ke la apostrofo (') uzig`is anstatau _h_ antaù 1887. La litero _r_ estis uzata multe malpli ofte en klasika Volapuko, kaj aro da novaj vortoj estis enkondukitaj uzantaj g`in. Kelkaj el ili anstataùas malnovajn vortojn kiuj s`ajnis tro kripligitaj rezulte de la neuzado de la _r_. Multaj aliaj vortoj, precipe la plej komunaj, retenas sian originalan _l_. Kelkaj vortoj enrampis en la klasikan Volapuko kie la radiko komencis kun vokalo. Tio standardig`is por komenci kun _l_. Tre eta ono de vortoj s`ang`is pro neniu kialo krom la paso de tempo aù por forigi ambiguajojn. Jen kelkaj ekzemploj de la s`ang`oj en la vortprovizo: MALNOVA NOVA Gletik. Gretik. (granda). Flentän. Fransän. (Francio). Jeval. Jevod. (c`evalo). Ägüptän. Lägüptän. (Egiptio). Nelij. Linglän. (Anglio). Lilöm. Rein. (pluvo) Lilädön. Reidön. (legi) Lemön. Remön. (ac`eti) S`ang`oj al la vortprovizo rezulte de s`ang`oj en la afiksosistemo kaj sintenoj rilate al vortfarado estos traktataj pli poste. b) Artikoloj. La uzado de _el_ kaj g`iaj derivatajoj okazas nur en moderna Volapuko. c) Substantivoj. La predikativa kazo kaj la modifitaj prepozicioj por indiko direkton estas uzataj nur en moderna Volapuko. d) Pronomoj La pronomoj _oy_, _or_, _ors_ kaj _od_ ne okazas en klasika Volapuko. Antaùe _on_ uzig`is anstataù _oy_, kaj _om_ uzig`is anstataù _on_ por c`iuj komunaj aù neùtraj aj`oj kiel ankaù por masklaj. Antaù 1887, la refleksiva pronomo estis aldonata c`e la fino de la verbo, k.e. la moderna _lavons okis_ (ili lavas sin) estis _lavomsok_ aù _lavomoks_. e) Verboj La tempoj futura en la pasinteco kaj futura perfekta en la pasinteco ne okazis en klasika Volapuko. Klasika Volapuko ankaù havis aoristan aspekton, kiu formig`is per metado de _-i-_ inter la indikilon de tempo kaj la verbradikon, k.e. Olödob in zif. Mi vivos en la urbo. Oilödob in zif. Mi c`iam vivos en la urbo. Klasika Volapuko ankaù havis trian ordonan modon, nomita la jusivo, kiu estis pli forta ol la aliaj du, kaj kiu finig`is per _-öz_. Seilolös! Bonvolu silenti, mi petas. Seilolöd! Silentu! Seilolöz! Fermu la klapon, alie ... La subjunktiva modo uzig`is pli multe antaue ol nun. f) Adjektivoj kaj Adverboj Neniu s`ang`o. g) Numeraloj La numeraloj dek, dudek, tridek, ktp., kiuj estas _deg_, _teldeg_, _kildeg_ ktp. en moderna Volapük estis antaùe formaitaj per la aldono de _s_ al la numeraloj por unu, du, tri, ktp.: _bals_, _tels_, _kils_. La valoroj por la unuoj aldonig`is al la dekoj per la vorto _e_ (kaj), k.e. _balsebal_ (11), _balsetel_ (12) ktp. La dekonaj frakciaj numeraloj ankaù estas modernaj. h) Aliaj vortospecoj Neniu grava s`ang`o krom ke la moderna _ad_ estas _al_ en klasika Volapuko. i) Vortfarado Moderna Volapuko uzas afiksojn por formi vortojn malpli ol g`i faris antaùe. Tio estas plejparte pro la pli granda nombro de haveblaj radikoj. La moderna afikso-sistemo de Volapuko estas multe pli sistemeca kaj regula ol la klasika. Kelkaj el la modernaj afiksoj ne ekzistis en la klasika formo de la lingvo. Kelkaj klasikaj afiksoj aboliciig`is. Antaùe _gle-_ ekzistis kune kun _le-_ kiel pligrandiga prefikso, kaj _sma-_ kune kun _-il_ kiel malpligrandiga afikso. La malnovaj sufiksoj _-lik_ and _-nik_ estas la ekvivalentoj respektive de la modernaj _-öfik_ kaj _-agik_. Antaùe la afikso _-el_ servis por la signifoj de kaj _-el_ kaj _-an_. Kiel vi vidos sube, unu problemo kie la vorto _lemel_ antaùe ekzistis en izomera formo (g`i povis estis analizata laù du diversaj manieroj: _le-mel_ kaj _lem-el_) estis forigata. Ankaù, Arie de Jong enkondukis kelkajn novajn vortojn por trakti la problemon de seksismo en la afikso-sistemo. Akademio de Esperanto, bonvolu noti. Ne estas tro malfrue por kuratingi al Volapuko. Kaj ec` klasika Volapuko neniam diris ji-fat kaj ji-man por patrino kaj virino. MALNOVA NOVA Ludog. (hundac`o) Lup. (lupo) Snekafit. (serpentfis`o) Pil. (angvilo) Lemel. (marego) Sean. (oceano) Lemel. (ac`et-ulo) Reman. (ac`et-ulo) Flenlik. (amikeca) Flenöfik. (amikeca) Lutnik. (aerplena) Lutagik. (aerplena) Lezif. (urbego) Cifazif. (c`efurbo) Glezif. (urbego) Lezif. (urbego) Jiblod. (fratino) Sör. (fratino) Jison. (filino) Daut. (filino) IV. SPECIMENA VOLAPUKA TEKSTO Nim Pebuüköl Söla K. Ven Söl K. päsäkom, nimi kinik gönom-li mödiküno se ons valik, enemom leefadi, ed ekleilükom atosi so: Leefad balon sagati me näm. Ye atos no binon sagat zesüda, kelos saidikon ad skeapön se dinäd, ud ad kädedön fidi nen paküpön, ab sagat lü kel näm gebidön ad dunots gretik. Kö nim at ebinon, dugon veg veitik. To at, binon benovimik, suemon cogi. Binon flen gudik, asä binon neflen gudik. Vero gretik e vetik, binon ya i vo vifik. Probod ona blinon kope levemik ona igo fidotis smalikün, äsi nötis. Lils ona binons mufoviks; lilon te utosi, kelos lönedon one. Vedon i vo bäldik. Binon i sogädik, e no te leefades votik. Valöpo ä palöfon ä padredon. Kodü sot cogiäla, mögoy igo stümön oni. Labon skini bigik, ini kel neifs breikons okis; ab ladälastad ona binon molädik. Kanon vedön lügik. Kanon vedön zunik. Löfilon ad danüdön. Deadon in bimilem. Löfon cilis e nimülis votik. Binon gedik, e paküpon te sekü gretot ona. No binon pafidäbik. Kanon vobön gudiko. Löfilon ad drinön e vedon läbik. Dunon bosi pro lekan: Blünon viori .... (Traduko de _Herrn Ks Lieblingstier_ far Bertolt Brecht). Analizo: NIM P-E-BU-ÜK-ÖL SÖL-A K. Besto pass.-perf.-antaù-ig-part. sinjoro-gen. K. Besto preferata de sinjoro K. Ven Söl K. p-ä-säk-om, nim-i kin-ik gön-om-li Kiam S-ro K. pas.-imp.-demand-li besto-n kiu-adj. favor-li-c`u Kiam S-ro K. estis pridemandata beston kiun li favoras möd-ik-ün-o se on-s val-ik, e-nem-om mult-adj.-superl.-adv. el ili c`io-adj. perf.-nom-li plejmulte el ili c`iuj li nomis leefad-i, ed e-kleil-ük-om at-os-i so: elefanto-n kaj perf.-klar-ig-li tio-neùt.-n tiel la elefanton kaj klarigis tion jene: Leefad bal-on sagat-i me näm. Ye Elefanto unu-li/s`i sag`eco-n kun forto. Tamen La elefanto unuigas sag`econ kune kun forto. Tamen at-os no bin-on sagat zesüd-a, kel-os tio-neùt. ne esti-li/s`i sag`eco bezono-gen. kiu-neùt. tio ne estas la sag`eco de bezono kiu said-ik-on ad skeap-ön se din-äd, ud ad sufic`-adj.-li/s`i al eskap-i el ajo-der. aù al sufic`as por eskapi el embaraso aù por käd-ed-ön fid-i nen p-a-küp-ön, ab kontanto-der.-i mang`o-n sen pas.-pres.-rimark-i sed preni mang`on sen esti rimarkata, sed sagat lü kel näm geb-id-ön ad dun-ot-s sag`eco laù kiu forto uz-inv.-inf. al ajo-der.-plur. sag`eco laù kiu forto uzig`as por farado gret-ik. Kö nim at e-bin-on, dug-on grand-adj. Kie besto tiu perf.-esti-li/s`i konduk-li/s`i granda. Kie besto tiu estis, kondukas veg veit-ik. To at, bin-on vojo larg`eco-adj. Malgraù tio, esti-li.s`i vojo larg`a. Malgraù tio, li/s`i estas ben-o-vim-ik, suem-on cog-i. beno-adv.-sinteno-adj., kompreno-li/s`i s`erco-n afabla, li/s`i komprenas s`ercon. Bin-on flen gud-ik, as-ä bin-on ne-flen Esti-li/s`i amiko boneco-adj. kiel-kaj esti-li/s`i mal-amiko Li/s`i estas amiko bona, kiel ankaù li/s`i estas malamiko gud-ik. Ver-o gret-ik e vet-ik, bin-on boneco-adj. Vero-adv. grandeco-adj. kaj peso-adj. esti-li/s`i bona. Vere granda kaj peza, li/s`i estas ya i vo vif-ik. Probod on-a blin-on ja ankaù tre rapideco-adj. Rostro li/s`i-gen. alportajo-li/s`i ja ankaù tre rapida. Rostro lia/s`ia li/s`i alportas kop-e le-vem-ik on-a igo fid-ot-i-s korpo-dat. pligr.-amplekso-adj. li/s`i-gen. ec` mang`o-der.-ak.-plur. al la korpo grandega ec` mang`ajojn smal-ik-ün, äs-i nöt-i-s. Lil-s malgrandeco-adj.-superl., kiel-ankaù nukso-ak.-plur. Orelo-plur. la plej etajn kiel ekzemple nuksojn. Oreloj on-a bin-on-s muf-ov-ik-s; lil-on te li/s`i-gen. esti-li/s`i movado-der.-adj.-plur.; orelo-li/s`i nur liaj/s`iaj estas alg`ustigeblaj; li/s`i audas nur ut-os-i, kel-os lön-ed-on on-e. tiu kiu-neùt.-ak., kiu-neùt. posedo-der.-li/s`i li/s`i-dat. kio konvenas al li/s`i. Ved-on i vo bäld-ik. Bin-on i sogäd-ik, Estig`i-li/s`i ankaù tre ag`o-adj. Esti-li/s`i ankaù socio-adj. Li/s`i ig`as ankaù tre maljuna. Li/s`i estas ankaù sociema, e no te leefad-e-s vot-ik. Val-öp-o kaj ne nur elefanto-dat.-plur. alieco-adj. C`io-loko-adv. kaj ne nur al elefantoj aliaj. C`ie ä p-a-löf-on ä p-a-dred-on. kaj ankaù pas.-prez.-amo-li/s`i kaj ankaù pas.-prez.-timo-li/s`i. ambaù li/s`i estas amata kaj li/s`i estas timata. Kod-ü sot cog-iäl-a, mög-oy igo stüm-ön Kialo-prep. speco s`erco-em-gen. eblo-oni ec` respekto-inf. Pro speco de s`ercemo oni povas ec` respekti on-i. Lab-on skin-i big-ik, in-i li/s`i-n Havo-li/s`i hauto-n dikeco-adj. en-ak. lin/s`in. Li/s`i havas hauton dikan en kel neif-s breik-on-s ok-i-s; ab kiu tranc`ilo-plur. rompo-li/s`i-plur. si-ak.-plur.; sed kiu tranc`iloj rompig`as; sed lad-äl-a-stad on-a bin-on mol-äd-ik. koro-der.-gen.-stato li/s`i-gen. esti-li/s`i moleco-der.-adj. sinteno lia/s`ia estas milda. Kan-on ved-ön lüg-ik. Kan-on Povo-li/s`i estig`i-inf. malg`ojeco-adj. Povo-li/s`i Li/s`i povas estig`i malg`oja Li/s`i povas ved-ön zun-ik. Löf-il-on ad danüd-ön. estig`i-inf. kolero-adj. Amo-et-li/s`i al danco-inf. estig`i kolera. Li/s`i s`atas danci. Dead-on in bim-il-em. Löf-on cil-i-s e Morto-li/s`i en arbo-et-aro. Amo-li/s`i infano-ak.-plur. kaj Li/s`i mortas en la vepraro. Li/s`i amas infanojn kaj nim-ül-i-s vot-ik. Bin-on ged-ik, e besto-id-ak.-plur. alieco-adj. Esti-li/s`i grizeco-adj., kaj bestidojn aliajn. Li/s`i estas griza, kaj p-a-küp-on te sek-ü gret-ot pass.-prez.-rimarkado-li/s`i nur sekvo-prep. grandeco-der. li/s`i estas rimarkata nur pro grandeco on-a. No bin-on p-a-fid-äb-ik. Kan-on li/s`i-gen. Ne esti-li/s`i pas.-prez.-mang`o-der.-adj. Povo-li/s`i lia/s`ia. Ne li/s`i estas mang`ebla. Li/s`i povas vob-ön gud-ik-o. Löf-il-on ad drin-ön e laboro-inf. bono-adj.-adv. Amo-et-li/s`i al trinkado-inf. kaj labori bone. Li/s`i s`atas trinki kaj ved-ön läb-ik. Dun-on bos-i pro estig`i-li/s`i felic`eco-adj. Agado-li/s`i io-n por li/s`i ig`as felic`a. Li/s`i faras ion por le-kan: Blün-on vior-i .... pligr.-povo: Livero-li/s`i eburo-n arto: Li/s`i liveras eburon .... Mallongigoj: ak.: akuzativo; adj.: adjektivo; adv.: adverbo; dat.: dativo; der.: derivajo; gen.: genitivo; imp.: imperfekta; inf.: infinitivo; inv.: inversigo; neùt.: neùtra; part.: participo; pas.: pasivo; perf.: perfekta; pligr.: pligrandigo; plur.: pluralo; prep.: preposicio; superl.: superlativo; trans.: transitivo. V. PLUAJ INFORMOJ Se estas sufic`e da intereso, mi metos lecionojn kaj vortaron en la forumon, aù mi tre volonte respondus al demandoj per mia adreso 100144,1473. Alternative, vi povas kontakti perpos`te unu el la sekvantaj personoj: Flenef Bevünetik Volapüka (La Internacia Amikaro de Volapük) c/o Ralph Midgley 24 Staniwell Rise Scunthorpe South Humberside DN17 1TF Anglio au Zänabür Volapüka (La Volapük-Centro) c/o Brian R. Bishop 155 Leighton Avenue Leigh-on-Sea Essex SS9 1PX Anglio (Ili ambaù tre bone scipovas Esperanton). ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ Versio originala de Ed. Robertson: ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ ENKONDUKO AL VOLAPUKO (c) Ed. Robertson, Marto 1994. Chi tio estas enkonduko al la planlingvo Volapuko, kiu estis sufiche populara dum kelke da yaroi che la fino de la 19a yarcento, jis ji enombrijis far Esperanto. (Notu: Chi dosiero uzas la Universalan Skribon por transskribi la literoin de la klasika esperanta alfabeto: c^ = ch, g^ = j, h^ = kh, j = y (vortkomence au inter vokaloi en radiko), au i (aliloke), j^ = zh, ks = x, kv = qu, kz = xz, s^ = sh, u~ = w (vortkomence au inter vokaloi en radiko) au u (aliloke). Pluai detaloi pri la Universala Skribo haveblas de AEIOU, BP 2032, F-31017 Toulouse-Cedex, Francio. En ankorau alia batalo kontrau anakronismoi kai por modernijo de Esperanto, mi proponas ankau forigi la sexismain vortoin 'virino', 'patrino', 'filino' kai 'fratino' kai anstatauis ilin chi tie per 'femino', 'matro', 'dautro' kai 'sororo'). I. FONA INFORMO El la pli ol 1000 planlingvoi, kiui iam estis, nur 3 sukcesis ekestigi veran amasan adeptaron: Volapuko, Esperanto, kai Ido. Quankam iui personoi erare opinias ke Volapuko elmortis post la kresko de Esperanto, estas ankorau hodiau malgranda nombro de homoi kiui aktive uzas la lingvon. Volapuko estis originale la kreitazho de germana pastro, Johann Martin Schleyer (1831-1912), kai publikijis en 1879. Jin trafis tuia sukceso, kai kluboi de subtenantoi de Volapuko formijis tra Europo kai Usono, kai ech en forai Brasilo kai Chinio. Che la pinto de jia sukceso, chirkau 1889, estis dekoi da volapukai zhurnaloi, kai centoi da diversai libroi yam publikijis en kai pri la lingvo. Estas multe da debato pri la kialo de la rapida malgrandijo de la Volapuk-movado. Iui diras ke la bruo pro reformoi al la lingvo respondecis, aliai indikas la posedecan sintenon de Schleyer por sia kreitazho, kai ech aliai mencias la fakton, ke Esperanto estas pli facila lerni. Estis revivijo de Volapuko en la 1930ai yaroi, precipe en Nederlando, gvidata de Arie de Jong (1865-1957), kiu ankau reviziis la lingvon iomete en la formon normale uzatan hodiau. Lia reviziita formo de Volapuko estas tiu, kiu estas priskribita chi tie, sed sekcio IIIa sube priskribas kie la klasika formo de la lingvo diferencas de la moderna. II. GRAMATIKO a) Prononco kai Ortografio Volapuko uzas la latinan alfabeton, krom la literoi Q kai W, kiui ne uzijas, kai kun la aldono de Ž, ™ kai š (kiel la germana). Reguloi pri mayusklado estas pli-malpli same kiel en Esperanto. a - kiel _a_ en la esperanta 'patro'. „ - kiel _„_ en la germana 'B„r'. c - kiel _ch_ en la esperanta 'chirkau'. e - kiel _e_ en la esperanta 'en'. g - kiel _g_ en la esperanta 'gesto'. h - kiel _h_ en la esperanta 'hundo'. i - kiel _i_ en la esperanta 'alijilo'. j - kiel _sh_ en la esperanta 'shuo'. ” - kiel _eu_ en la franca 'fleur' au _”_ en la germana '”konomisch'. u - kiel _u_ en la esperanta 'utila'. - kiel _ue_ en la franca 'rue' au __ en la germana 'Bro'. z - kiel _c_ en la esperanta 'celo'. La aliai literoi havas siain normalain valoroin kiel en la Universala Skribo. Kiam litero ne havas vochatan equivalenton, k.e. c, j, s, x, z, iomete da vochado estas permesita. La akcento falas chiam sur la lastan silabon. b) Artikoloi La artikolo normale ne estas uzata. Tiel _pod_ povas signifi 'pomo' au 'la pomo' depende de la kuntexto. Estas artikolo _el_ kiu estas uzata kun proprai nomoi kiui ne estas akceptitai en la lingvon, kai por aliai vortoi, kiui pro unu au alia kialo, ne estas deklinacieblai. La artikolo estas deklinaciebla same kiel che substantivoi (vidu sube). Exzemple: Kanobs log”n eli Sputnik me teleskop. Ni povas vidi la sputnikon per teleskopo. El Paris binon cifazif Frans„na. Parizo estas la chefurbo de Francio. Chi tie la _-i_ che la fino de _el_ indikas la akuzativon (rektan obyekton). Afixoi povas ankau esti aldonatai al _el_, k.e. oni povas uzi _jiel_ por indiki ke la propra nomo scivolas inon (viron: _hiel_), _elep_ por planto ktp.: Elaf Felis Catus lvdon val”po. La (besto) Felis Catus vivas chie. c) Substantivoi Substantivoi en Volapuko havas quar chefain kazoin. Ili estas la nominativa, la akuzativa, la genitiva, kai la la dativa kazoi. La nominativa kazo ne havas finazhon kaj uzijas por la subyekto de frazo, au kun prepozicio, k.e. Vom binof in dom. La femino estas en la domo. Chi tie, ambau _vom_ kai _dom_ ne havas finazhon, char ili estas en la nominativa kazo. La akuzativa finazho estas _-i_ aldonita che la fino de la substantivo. Same kiel estas kutima en Esperanto (krom che proprai nomoi), la vortordo ne indikas la akuzativon. Tiel: Man beitom dogi KAI Dogi beitom man ambau signifas 'la viro mordas la hundon'. En kelkai lingvoi, inkluzive Esperanton, la akuzativa formo de la substantivo estas kelkfoye uzata por signifi direkton post kelkai prepozicioi. Tio ne okazas en Volapuko. Vom golof ini dom. La femino iras en la domon. Chi tie, ni vidas ke Volapuko havas apartan prepozicion (kun akuzativa finazho!) por signifi 'en', kie direkto ankau implikijas. La akuzativo de direkto ankau povas esti uzata kun adverboi, kiel en Esperanto, sed la akuzativa finazho estas aldonata antau ol la adverba finazho en Volapuko: Vom golof domio. La femino iras heimen. (De heimo estus _domao_, kai heime estus _domo_). La genitiva (poseda) kazo estas _-a_: Gramat Volapka. La gramatiko de Volapuko. Jul hipula. La lerneyo de la knabo. La dativa kazo estas _-e_: Givob buki tidane. Mi donas la libron al la instruisto. La plurala finazho estas _-s_, kiu aldonijas post ia kazfinazho. Flens binons geboviks. Amikoi estas utilai. No labom flenis m”dik. Li ne havas multain amikoin. Selid”p flenas. La butiko de la amikoi. Egivom oni flenes okik. Li donis jin al siai amikoi. La quina kazo estas la vokativo, kiu signifas nur ke oni devas uzi la vorton _o_ kiam uzante substantivon kiel alparola formo: O flens, o Rom„nans, o kel„nans! Amikoi, Romianoi, samlandanoi! Exzistas ankau predikativa kazo, kiu estas apenau uzata, finijanta per _u_. Ek”lom yani rediku. Li farbis la pordon ruja. - Komparu: Ek”lom yani redik. Li farbis la rujan pordon. d) Pronomoi Pronomoi estas unu el la malmultai grupoi de vortoi en Volapuko, kiui estas tute _apriorai_, t.e. ne prunteprenitai el exzistantai lingvoi ech en kripligita formo. La chefai pronomoi estas: ob - mi ol - vi (singulara) om - li of - shi on - ji au li/shi oy - oni os - nepersona/nula subyekto, k.e. reinos - pluvas. obs - ni ols - vi (plurala) oms, ofs, ons - ili (mask., fem., komuna/neutra) Tiui pronomoi estas ankau aldonitai che la fino de verboi: Golob. Mi iras. Golom. Li iras. Man golom. La viro iras. Pronomoi deklinacias samkiel substantivoi. Aliai pronomoi estas _ok_, la reflexiva pronomo: Flapom omi. Li frapas lin. Flapom oki. Li frapas sin. kai _od_ la reciproka pronomo: L”fons odis. Ili amas unu la alian. - Komparu: L”fons okis. Ili (chiu aparte) amas sin (mem). La formalai formoi de _ol_ kai _ols_ estas _or_ kai _ors_, sed ili estas apenau uzatai krom poezie. Parto de la oficiala moderna gramatiko de Arie de Jong, sed neniam uzatai estas _og_ (vi au mi) kai _ogs_ (vi kai mi/vi kai ni). Kelkai aliai pronomoi estas: _at_ (chi tio), _et_ (tio), _it_ (tio mem), _ot_ (tio sama), _ut_ (kiu ain), _kel_ (kiu: relativa, ne demanda), _kin_ (kiu?: persono), _kis_ (kio?), _ek_ (iu: persono), _nek_ (neniu), _bos_ (io), _nos_ (nenio). e) Verboi Estas dirite ke la volapuka verbo havas pli ol 500000 formoin, sed quankam tio estas teorie ebla, la pleimulto el ili neniam estus praktike uzatai. Estas quar tempoi kiui estas kutime uzatai: la prezenca, kiu estas la formo uzata en la pleimulto de la exzemploi jis nun, la futura, kiu estas formata pere de la prefixo _o-_, la neperfekta kun prefixo _„-_, kai la perfekta, kiu havas _e-_. La sufixo uzata estas la koncerna pronomo, au se substantivo estas la subyekto, kiu ain pronomo estus tauga por tiu substantivo. Fidol. Vi manjas. Man fidom. La viro manjas. Vom fidof. La femino manjas. Cil fidon. La infano manjas. Studans fidons. La studentoi manjas. Ofidol. Vi manjos. Žfidol. Vi estis manjanta. Efidol. Vi jam manjis (estas manjinta). La prefixo por la prezenca tempo estas _a-_, sed tio estas uzata nur en iui cirkonstancoi. Unu el ili estas kiam ji estas uzata kun vorto kiu ne estas verbo, char en Volapuko, ne nur verboi havas tempoin.: Delo. Tage. Adelo. Hodiau. Odelo. Morgau. Ždelo. Hierau. La alia cirkonstanco estas en la pasiva vocho: Pafidol. Vi estas manjata. Pofidol. Vi estos manjata, ktp. kiu uzas la prefixon _p-_ antau la tempan prefixon. Estas quar aliai tempoi kiui estas multe malpli ofte uzatain: la futura perfekta (prefixo _u-_), la plusquamperfekta (prefix _i-_), la futura en la pasinteco (_”-_), kai la futura perfekta en la pasinteco (_-_): Ufidobs. Ni estos manjintai. Ifidobs. Ni estis manjintai. ™fidobs. Ni estis manjontai. šfidobs. Ni estintis manjontai. Demandoi konstruijas per la aldono de la partiklo _-li_ post la verbo: Nolol vegi. Vi konas la voyon. Nolol-li vegi? Chu vi konas la voyon? Estas quar aliai modoi en Volapk: la kondicionalo, kiu uzas la finazhon _”v_, la optativo (afabla imperativo) finijanta per _”s_, la imperativo finijanta per _”d_, kai la subyunktiva, kiu uzas la partiklon -la. La subyunktivo estas uzata nur kie io ridinda au neimageble nevershaina estas aludata. Ek”mob”v, if ilabob”v moni. Mi estus veninta, se me havis la monon. Seilol”s! Bonvolu silenti. Seilol”d! Silentu! Golobs”s! Ni iru! Ogivob-la ole dolaris lul? Cogol, no-li? Mi donu al vi quin dolaroin, chu? Vi shercas, chu ne? Rimarku kiel la pronomo ankorau estas enmetita en la optativo kai imperativo. La infinitiva formo de la verbo finijas per _”n_. Kie oni uzus 'por' kai infinitivon esperante, oni enmetu la vorton _ad_: Fidobs ad lif”n. Ni manjas por vivi. Participoi finijas per _”l_. Participoi estas traktatai same kiel adyektivoi (vidu sube). Ovisitob oli n vig ok”m”l. Mi vizitos vin dum la venonta semaino. Žgol”lo ve st, „logob fleni b„ldik oba. Irante lau la strato, mi vidis malnovan/malyunan amikon mian. Chu verbo estas nature transitiva au netransitiva malsamas de unu vorto al alia. Transitivai verboi povas esti netransitivigatai per la enmeto de la afixo _ik_, kai netransitivai verboi transitivigatai per la uzado de la afixo _k_: Seadom su stul. Li sidas sur la sejo. Seadkom cili sui stul. Li sidigas la infanon sur la sejon. Eperom moni okik. Li perdis sian monon. Mon omik eperikon. Lia mono perdijis. (En la suprai exzemploi, _oka_ kai _oma_ estas akceptindai alternativoi por la posedai adyektivoi _okik_ kai _omik_ respektive). La afixo _ik_ povas esti uzata kun netransitivai verboi, kai _k_ kun verboi kiui estas normale transitivai. En chi kazoi, ili provizas ia mediala au faktitiva vocho respektive. Žseadikom sui stul. Li sidijis sur la sejon. Man p„perkom moni oki fa briet. La viro estis igita perdi sian monon rezulte de ebrieco. f) Adyektivoi kai Adverboi Adyektivoi en Volapuko finijas per _-ik_. La normala loko por adyektivoi estas post la substantivo kiun ili priskribas, kai se lokita tie, kai exzistas nenia ambigueco, ili ne devas akordi kun sia substantivo nombre au kaze. Tamen, se ili lokijas antau la substantivo, au exzistas ambigueco, ili devas akordi. La komparativa kai superlativa adyektivoi estas formata per la aldono de _um_ au _n_ respektive post la _ik_ kai antau ia kaza au nombra akordo. La prepozicioi uzatai kun la komparativa kai superlativai gradoi estas _ka_ kai _se_ respektive. Flens gudik. Bonai amikoi. Flens gudikum ka ons. Pli bonai amikoi ol ili. Flens gudikn se valikans. Plei bonai amikoi el chiui. Adverboi finijas per _o_, kai povas esti formatai de adyektivoi au substantivoi: Delo. Tage. Deliko. Chiutage. Estas ankau kelkai ofte uzatai adverboi kiui estas radikoi en si mem kai ne finijas per _o_: _ai_ (chiam), _ba_ (eble), _i_ (ankau), _is_ (chi tie), _nu_ (nun), _plu_ (plu), _te_ (nur), _ti_ (preskau), _us_ (tie), _ya_ (ya), _ye_ (tamen), _k”_ (kie: relativa), _k_ (kiam: relativa), _lio_ (kiel?: demanda), _vio_ (kiel: relativa). (La demandoi kie kai kiam estas _ki”po?_ and _kipo?_ respektive. Ili estas formatai de _ki-_, kai poste la afixo de loko au tempo respektive (_”p_ au _p_), kai tiam la adverba finazho. g) Numeraloi La numeraloi 0 jis 10 estas: 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 ser, bal, tel, kil, fol, lul, m„l, vel, j”l, zl, deg. Ekde 11 tiel: 11 12 13 20 21 22 30 degbal, degtel, degkil ... teldeg, teldegbal, teldegtel ... kildeg ... 100 101 123 234 1 000 tum, tumbal, ... tumteldegkil ... teltumkildegfol ... mil ... 1 234 2 345 10 000 mil teltumkildegfol ... telmil kiltumfoldeglul ... degmil ... 234 567 1 000 000 teltumkildegfolmil lultum„ldegvel ... balion ... 4 876 329 folbalion j”ltumveldegm„lmil kiltumteldegzl. balion = miliono (10^6). telion = biliono (europa; usona 'triliono') (10^12). kilion = triliono (europa; usona 'quiniliono') (10^18) ktp. La chefai vortoi uzatai por formi dekonain frakcioin estas: 0,1 = dim 0,01 = zim 0,001 = mim 0,0001 = dimmim 0,00001 = zimmim 0,000001 = balyim La frakcia parto legijas quazau plena nombro, sequata de la frakcia vorto por doni la grandecon. Tiel 0,345 = kiltumfoldeglul mim 0,123456 = tumteldegkilmil foltumluldegm„l balyim Por pli malgrandai grandecoi _telyim_ (10^-12), _kilyim_ (10^-18) ktp. estas formatai same kiel siai altgrandecai koresponduloi _telion_, _kilion_ ktp. (Vi vershaine rimarkis, ke la plimulto de la numeraloi estas _apriora_). Numeraloi lokijas post sia substantivoi: Dolars teltumluldeg. $250. Ordigai numeraloi formijas per la sufixo _-id_; Frakciai numeraloi formijas per la sufixo _-dil_; Ripetado au obligado esprimijas per la sufixo _-na_, k.e.: Binos dp velid soara. Estas la 7a horo vespere. Foldils kil binons veldeglul zim. 3/4 faras 0,75. Ibinos visit folnaik ofa us. Estis shia 4a vizito tien. Folna fol binos degm„l. 4 x 4 = 16. h) Aliai vortspecoi La aliai vortspecoi estas prepozicioi, konyunkcioi, kai interyekcioi. Ili povas exzisti kiel radikoi en si mem, sen ia aparta finazho kiel en la sequai exzemploi: Prepozicioi: _b_ (antau: tempe), _dis_ (sub), _fo_ (antau: loke), _ko_ (kune kun), _ma_(lau), _nen_ (sen), _po_ (malantau), _su_ (sur), _sus_ (super), _ta_ (kontrau), _v_ (inter). Konyunkcioi: _ab_ (sed), _bi_ (char), _das_ (ke), _dat_ (por ke), _do_ (quankam), _du_ (dum), _e_ (kai), _klu_ (do), _u_ (au). Interyekcioi: _ag!_ (akh!), _he!_ (he!), _o!_ (ho!), _s”!_ (shsht!). Alternative, ili povas esti formatai de aliai radikoi per la aldono de la finazhoi _-_ por prepozicioi, _-„_ por konyunkcioi, kai _-”_ por interyekcioi: Nil. Proximeco. Nil. Proxime al. Kod. Kialo. Kod„. Kial. (relativa; demanda estas _Kikodo?_) Seil. Silento. Seil”! Silento! i) Vortfarado, Prefixoi kai Sufixoi La formado de kunmetitai vortoi okazas en Volapuko en simila maniero kiel en Esperanto, la angla, germana, hungara, china kai multai aliai lingvoi. La chefa vorto staras en la fino: B”dakanit. Birdokanto. Kanitab”d. Kantobirdo. Pokamon. Poshmono. Monapok. Monposho. En la suprai exzemploi, la radikoi estas kunmetitai per la genitiva finazho _-a_. Estas ankau eble kunmeti vortoin per la uzado de la akuzativa finazho _-i_ kai la adverba finazho _-o_. Tio permesas subtilain diferencigoin de signifo: Motal”f. Matramo. (Amo far matro). Motil”f. " (Amo al matro). Motol”f. " (Amo kiel matro). Multnombrai prefixoi kai sufixoi ankau permesas vastan pliamplexigon de la proximume 3000 radikoi de Volapuko. Kelkai el la plei gravai afixoi estas: Prefixoi: _be_ (vidu la exzemplon sube), _fi_ (fin-), _hi_ (vir-), _ji_ (-in-), _ke_ (kun-), _l„x_ (ex-), _le_ (-eg-), _lu_ (-ach- au vic-), _l_ (bo-), _ne_ (mal-), _ru_ (pra-). Giv”n. Doni. Begiv”n. Prezenti. (Igas kio estis la nerekta obyekto la rekta obyekto). Reid”n. Legi. Fireid”n. Finlegi. Jevod. Chevalo. Hijevod. Virchevalo. Jip. Shafo. Jijip. Shafino. Men. Homo. Kemen. Samhomarano. Presidan. Presida/ento. L„xpresidan. Ex-presida/ento. Kan. Povo. Lekan. Arto. Dom. Domo. Ludom. Domacho. Fat. Patro. Lufat. Vicpatro. Blod. Frato. Lblod. Bofrato. Laodik. Lauta. Nelaodik. Mallauta. Fot. Arbaro. Rufot. Praarbaro. Multai prepozicioi ankau uzijas kiel prefixoi. Sufixoi: _am_ (verba substantivo), _ag_ (abundo), _an_ (asociita persono), _at_ (quanto), _av_ (scienco), _„b_ (viktimo), _„d_ (jeneraligo de efiko), _„n_ (lando), _„t_ (abstraktazho), _ed_ (partikularigo), _ef_ (aro de homoi), _el_ (faristo), _em_ (aro de azhoi), _et_ (konsequenca au konkreta exzemplo), _i„l_ (emo), _il_ (etulo), _im_ (filozofio), _od_ (pli mola au malpli grava exzemplo), _ot_ (pli malmola au pli grava exzemplo), _ov_ (ebleco), _”f_ (eco), _”m_ (ilo), _”p_ (eyo), _l_ (ido, -chyo/-nyo). Fink”n. Fini. Finkam. Finado. Her. Haro. Heragik. Hareca. Feil. Agrikulturo. Feilan. Kamparano. M„l. Ses. M„lat. Sesopo. Stel. Stelo. Stelav. Astronomio. Fan. Kapto. Fan„b. Malliberulo. Spik. Parolpovo. Spik„d. Prelego. Deut„n. Germanio. Men. Homo. Men„t. Homeco. Pen. Skribado. Pened. Letero. Reidan. Leganto. Reidanef. Legantaro. Bod. Pano. Bodel. Panbakisto. Buk. Libro. Bukem. Biblioteko. Jon”n. Montri. Jonet. (TV-)ekrano. Ok. Si mem. Oki„l. Egoismo. Dom. Domo. Domil. Dometo. Sog„d. Socio. Sog„dim. Socialismo. Mag. Imago. Magod. Ilustrazho. Mag. Imago. Magot. Statuo. Pron. Prononco. Pronovik. Prononcebla. Flen. Amiko. Flen”fik. Amikeca. Nn. Informo. Nn”m. Komputil/er/oro. Vob. Laboro. Vob”p. Laboreyo. Kat. Kato. Katl. Katido. Chi tio listigas nur onon de la haveblai afixoi. III. DIFERENCOI DE KLASIKA VOLAPUKO En 1887 ankau okazis nombro da reformoi al la originala Volapuko. Ili estas ankau skizitai chi tie, sed la pleimulto de la shanjoi resendas al tiui prikonsentitai en 1930, kai proponatai de Arie de Jong. a) Prononco kai Ortografio. Juste sama kiel moderna Volapuko krom ke la apostrofo (') uzijis anstatau _h_ antau 1887. La litero _r_ estis uzata multe malpli ofte en klasika Volapuko, kai aro da novai vortoi estis enkondukitai uzantai jin. Kelkai el ili anstatauas malnovain vortoin kiui shainis tro kripligitai rezulte de la neuzado de la _r_. Multai aliai vortoi, precipe la plei komunai, retenas sian originalan _l_. Kelkai vortoi enrampis en la klasikan Volapuko kie la radiko komencis kun vokalo. Tio standardijis por komenci kun _l_. Tre eta ono de vortoi shanjis pro neniu kialo krom la paso de tempo au por forigi ambiguazhoin. Yen kelkai exzemploi de la shanjoi en la vortprovizo: MALNOVA NOVA Gletik. Gretik. (granda). Flent„n. Frans„n. (Francio). Jeval. Jevod. (chevalo). Žgpt„n. L„gpt„n. (Egiptio). Nelij. Lingl„n. (Anglio). Lil”m. Rein. (pluvo) Lil„d”n. Reid”n. (legi) Lem”n. Rem”n. (acheti) Shanjoi al la vortprovizo rezulte de shanjoi en la afixosistemo kai sintenoi rilate al vortfarado estos traktatai pli poste. b) Artikoloi. La uzado de _el_ kai jiai derivatazhoi okazas nur en moderna Volapuko. c) Substantivoi. La predikativa kazo kai la modifitai prepozicioi por indiko direkton estas uzatai nur en moderna Volapuko. d) Pronomoi La pronomoi _oy_, _or_, _ors_ kai _od_ ne okazas en klasika Volapuko. Antaue _on_ uzijis anstatau _oy_, kai _om_ uzijis anstatau _on_ por chiui komunai au neutrai azhoi kiel ankau por masklai. Antau 1887, la reflexiva pronomo estis aldonata che la fino de la verbo, k.e. la moderna _lavons okis_ (ili lavas sin) estis _lavomsok_ au _lavomoks_. e) Verboi La tempoi futura en la pasinteco kai futura perfekta en la pasinteco ne okazis en klasika Volapuko. Klasika Volapuko ankau havis aoristan aspekton, kiu formijis per metado de _-i-_ inter la indikilon de tempo kaj la verbradikon, k.e. Ol”dob in zif. Mi vivos en la urbo. Oil”dob in zif. Mi chiam vivos en la urbo. Klasika Volapuko ankau havis trian ordonan modon, nomita la yusivo, kiu estis pli forta ol la aliai du, kai kiu finijis per _-”z_. Seilol”s! Bonvolu silenti, mi petas. Seilol”d! Silentu! Seilol”z! Fermu la klapon, alie ... La subyunktiva modo uzijis pli multe antaue ol nun. f) Adyektivoi kai Adverboi Neniu shanjo. g) Numeraloi La numeraloi dek, dudek, tridek, ktp., kiui estas _deg_, _teldeg_, _kildeg_ ktp. en moderna Volapk estis antaue formaitai per la aldono de _s_ al la numeraloi por unu, du, tri, ktp.: _bals_, _tels_, _kils_. La valoroi por la unuoi aldonijis al la dekoi per la vorto _e_ (kai), k.e. _balsebal_ (11), _balsetel_ (12) ktp. La dekonai frakciai numeraloi ankau estas modernai. h) Aliai vortospecoi Neniu grava shanjo krom ke la moderna _ad_ estas _al_ en klasika Volapuko. i) Vortfarado Moderna Volapuko uzas afixoin por formi vortoin malpli ol ji faris antaue. Tio estas pleiparte pro la pli granda nombro de haveblai radikoi. La moderna afixo-sistemo de Volapuko estas multe pli sistemeca kai regula ol la klasika. Kelkai el la modernai afixoi ne exzistis en la klasika formo de la lingvo. Kelkai klasikai afixoi aboliciijis. Antaue _gle-_ exzistis kune kun _le-_ kiel pligrandiga prefixo, kai _sma-_ kune kun _-il_ kiel malpligrandiga afixo. La malnovai sufixoi _-lik_ and _-nik_ estas la equivalentoi respektive de la modernai _-”fik_ kai _-agik_. Antaue la afixo _-el_ servis por la signifoi de kai _-el_ kai _-an_. Kiel vi vidos sube, unu problemo kie la vorto _lemel_ antaue ekzistis en izomera formo (ji povis estis analizata lau du diversai manieroi: _le-mel_ kai _lem-el_) estis forigata. Ankau, Arie de Jong enkondukis kelkain novain vortoin por trakti la problemon de sexismo en la afixo-sistemo. Akademio de Esperanto, bonvolu noti. Ne estas tro malfrue por kuratingi al Volapuko. Kai ech klasika Volapuko neniam diris ji-fat kai ji-man por matro kai femino. MALNOVA NOVA Ludog. (hundacho) Lup. (lupo) Snekafit. (serpentfisho) Pil. (angvilo) Lemel. (marego) Sean. (oceano) Lemel. (achet-ulo) Reman. (achet-ulo) Flenlik. (amikeca) Flen”fik. (amikeca) Lutnik. (aerplena) Lutagik. (aerplena) Lezif. (urbego) Cifazif. (chefurbo) Glezif. (urbego) Lezif. (urbego) Jiblod. (fratino) S”r. (sororo) Jison. (filino) Daut. (dautro) IV. SPECIMENA VOLAPUKA TEXTO Nim Pebuk”l S”la K. Ven S”l K. p„s„kom, nimi kinik g”nom-li m”dikno se ons valik, enemom leefadi, ed ekleilkom atosi so: Leefad balon sagati me n„m. Ye atos no binon sagat zesda, kelos saidikon ad skeap”n se din„d, ud ad k„ded”n fidi nen pakp”n, ab sagat l kel n„m gebid”n ad dunots gretik. K” nim at ebinon, dugon veg veitik. To at, binon benovimik, suemon cogi. Binon flen gudik, as„ binon neflen gudik. Vero gretik e vetik, binon ya i vo vifik. Probod ona blinon kope levemik ona igo fidotis smalikn, „si n”tis. Lils ona binons mufoviks; lilon te utosi, kelos l”nedon one. Vedon i vo b„ldik. Binon i sog„dik, e no te leefades votik. Val”po „ pal”fon „ padredon. Kod sot cogi„la, m”goy igo stm”n oni. Labon skini bigik, ini kel neifs breikons okis; ab lad„lastad ona binon mol„dik. Kanon ved”n lgik. Kanon ved”n zunik. L”filon ad dand”n. Deadon in bimilem. L”fon cilis e nimlis votik. Binon gedik, e pakpon te sek gretot ona. No binon pafid„bik. Kanon vob”n gudiko. L”filon ad drin”n e vedon l„bik. Dunon bosi pro lekan: Blnon viori .... (Traduko de _Herrn Ks Lieblingstier_ far Bertolt Brecht). Analizo: NIM P-E-BU-šK-™L S™L-A K. Besto pass.-perf.-antau-ig-part. sinyoro-gen. K. Besto preferata de sinyoro K. Ven S”l K. p-„-s„k-om, nim-i kin-ik g”n-om-li Kiam S-ro K. pas.-imp.-demand-li besto-n kiu-ady. favor-li-chu Kiam S-ro K. estis pridemandata beston kiun li favoras m”d-ik-n-o se on-s val-ik, e-nem-om mult-ady.-superl.-adv. el ili chio-ady. perf.-nom-li pleymulte el ili chiui li nomis leefad-i, ed e-kleil-k-om at-os-i so: elefanto-n kai perf.-klar-ig-li tio-neut.-n tiel la elefanton kai klarigis tion jene: Leefad bal-on sagat-i me n„m. Ye Elefanto unu-li/shi sajeco-n kun forto. Tamen La elefanto unuigas sajecon kune kun forto. Tamen at-os no bin-on sagat zesd-a, kel-os tio-neut. ne esti-li/shi sajeco bezono-gen. kiu-neut. tio ne estas la sajeco de bezono kiu said-ik-on ad skeap-”n se din-„d, ud ad sufich-ady.-li/shi al eskap-i el azho-der. au al sufichas por eskapi el embaraso au por k„d-ed-”n fid-i nen p-a-kp-”n, ab kontanto-der.-i manjo-n sen pas.-pres.-rimark-i sed preni manjon sen esti rimarkata, sed sagat l kel n„m geb-id-”n ad dun-ot-s sajeco lau kiu forto uz-inv.-inf. al azho-der.-plur. sajeco lau kiu forto uzijas por farado gret-ik. K” nim at e-bin-on, dug-on grand-ady. Kie besto tiu perf.-esti-li/shi konduk-li/shi granda. Kie besto tiu estis, kondukas veg veit-ik. To at, bin-on voyo larjeco-ady. Malgrau tio, esti-li.shi voyo larja. Malgrau tio, li/shi estas ben-o-vim-ik, suem-on cog-i. beno-adv.-sinteno-ady., kompreno-li/shi sherco-n afabla, li/shi komprenas shercon. Bin-on flen gud-ik, as-„ bin-on ne-flen Esti-li/shi amiko boneco-ady. kiel-kai esti-li/shi mal-amiko Li/shi estas amiko bona, kiel ankau li/shi estas malamiko gud-ik. Ver-o gret-ik e vet-ik, bin-on boneco-ady. Vero-adv. grandeco-ady. kai peso-ady. esti-li/shi bona. Vere granda kai peza, li/shi estas ya i vo vif-ik. Probod on-a blin-on ya ankau tre rapideco-ady. Rostro li/shi-gen. alportazho-li/shi ya ankau tre rapida. Rostro lia/shia li/shi alportas kop-e le-vem-ik on-a igo fid-ot-i-s korpo-dat. pligr.-amplexo-ady. li/shi-gen. ech manjo-der.-ak.-plur. al la korpo grandega ech manjazhoin smal-ik-n, „s-i n”t-i-s. Lil-s malgrandeco-ady.-superl., kiel-ankau nuxo-ak.-plur. Orelo-plur. la plei etain kiel exzemple nuxoin. Oreloi on-a bin-on-s muf-ov-ik-s; lil-on te li/shi-gen. esti-li/shi movado-der.-ady.-plur.; orelo-li/shi nur liai/shiai estas aljustigeblai; li/shi audas nur ut-os-i, kel-os l”n-ed-on on-e. tiu kiu-neut.-ak., kiu-neut. posedo-der.-li/shi li/shi-dat. kio konvenas al li/shi. Ved-on i vo b„ld-ik. Bin-on i sog„d-ik, Estiji-li/shi ankau tre ajo-adj. Esti-li/shi ankau socio-ady. Li/shi ijas ankau tre malyuna. Li/shi estas ankau sociema, e no te leefad-e-s vot-ik. Val-”p-o kai ne nur elefanto-dat.-plur. alieco-ady. Chio-loko-adv. kai ne nur al elefantoi aliai. Chie „ p-a-l”f-on „ p-a-dred-on. kai ankau pas.-prez.-amo-li/shi kai ankau pas.-prez.-timo-li/shi. ambau li/shi estas amata kai li/shi estas timata. Kod- sot cog-i„l-a, m”g-oy igo stm-”n Kialo-prep. speco sherco-em-gen. eblo-oni ech respekto-inf. Pro speco de shercemo oni povas ech respekti on-i. Lab-on skin-i big-ik, in-i li/shi-n Havo-li/shi hauto-n dikeco-ady. en-ak. lin/shin. Li/shi havas hauton dikan en kel neif-s breik-on-s ok-i-s; ab kiu tranchilo-plur. rompo-li/shi-plur. si-ak.-plur.; sed kiu tranchiloi rompijas; sed lad-„l-a-stad on-a bin-on mol-„d-ik. koro-der.-gen.-stato li/shi-gen. esti-li/shi moleco-der.-ady. sinteno lia/shia estas milda. Kan-on ved-”n lg-ik. Kan-on Povo-li/shi estiji-inf. maljoyeco-ady. Povo-li/shi Li/shi povas estiji maljoya Li/shi povas ved-”n zun-ik. L”f-il-on ad dand-”n. estiji-inf. kolero-ady. Amo-et-li/shi al danco-inf. estiji kolera. Li/shi shatas danci. Dead-on in bim-il-em. L”f-on cil-i-s e Morto-li/shi en arbo-et-aro. Amo-li/shi infano-ak.-plur. kai Li/shi mortas en la vepraro. Li/shi amas infanoin kai nim-l-i-s vot-ik. Bin-on ged-ik, e besto-id-ak.-plur. alieco-ady. Esti-li/shi grizeco-ady., kai bestidoin aliain. Li/shi estas griza, kai p-a-kp-on te sek- gret-ot pass.-prez.-rimarkado-li/shi nur sequo-prep. grandeco-der. li/shi estas rimarkata nur pro grandeco on-a. No bin-on p-a-fid-„b-ik. Kan-on li/shi-gen. Ne esti-li/shi pas.-prez.-manjo-der.-ady. Povo-li/shi lia/shia. Ne li/shi estas manjebla. Li/shi povas vob-”n gud-ik-o. L”f-il-on ad drin-”n e laboro-inf. bono-ady.-adv. Amo-et-li/shi al trinkado-inf. kai labori bone. Li/shi shatas trinki kai ved-”n l„b-ik. Dun-on bos-i pro estiji-li/shi felicheco-ady. Agado-li/shi io-n por li/shi ijas felicha. Li/shi faras ion por le-kan: Bln-on vior-i .... pligr.-povo: Livero-li/shi eburo-n arto: Li/shi liveras eburon .... Mallongigoi: ak.: akuzativo; ady.: adyektivo; adv.: adverbo; dat.: dativo; der.: derivazho; gen.: genitivo; imp.: imperfekta; inf.: infinitivo; inv.: inversigo; neut.: neutra; part.: participo; pas.: pasivo; perf.: perfekta; pligr.: pligrandigo; plur.: pluralo; prep.: preposicio; superl.: superlativo; trans.: transitivo. V. PLUAI INFORMOI Se estas sufiche da intereso, mi metos lecionoin kai vortaron en la forumon, au mi tre volonte respondus al demandoi per mia adreso 100144,1473. Alternative, vi povas kontakti perposhte unu el la sequantai personoi: Flenef Bevnetik Volapka (La Internacia Amikaro de Volapk) c/o Ralph Midgley 24 Staniwell Rise Scunthorpe South Humberside DN17 1TF Anglio au Z„nabr Volapka (La Volapk-Centro) c/o Brian R. Bishop 155 Leighton Avenue Leigh-on-Sea Essex SS9 1PX Anglio (Ili ambau tre bone scipovas Esperanton). ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~